Scan barcode
A review by bfmermer
Sanayileşmenin Gizli Tarihi by Ha-Joon Chang
4.0
Uzun zamandır okumak istediğim ancak giriş seviyesinde iktisat bilgisine sahip olduğum için anlamamaktan korktuğum bir kitaptı Bad Samaritans. Yazarın sade ve anlaşılır bir dil kullandığını, verdiği örneklerle konuyu aptala anlatır gibi anlattığını ve Emin Akçaoğlu'nun çevirisinin de iyi olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Eğer böyle bir çekinceniz varsa hiç olmasın.
Kitabın adı İncildeki bir hikayeden geliyor. İsa peygamberin "Komşumuz kimdir?" sorusu üzerine anlattığı bir mesele göre vaktiyle bir gezgini dövüp, soyup yarı ölü şekilde yol kenarında bırakıyorlar. Gezginin yanından önce bir Yahudi rahip, sonra da bir Levi geçiyor ancak ikisi de gezgine yaklaşmıyorlar. Son olarak Yahudilerle birbirlerini pek sevmediği bilinen Samiriyelilerden biri oradan geçerken gezgini fark ediyor, durup adama yardım ediyor, yaralarını sarıyor. Buradan da Good Samaritan (İyi Samiriyeli) kalıbı çıkıyor ortaya. İşte Ha-Joon Chang de komşularına serbest piyasayı, neoklasik ekonomi politikalarını öneren, hatta dayatan günümüzün gelişmiş ülkelerini Kötü Samiriyeliler olarak adlandırıyor.
Chang'in iddiası şu anki hallerine korumacı ve sürekli devlet müdahalesi içeren politikalarla gelen bu gelişmiş ülkelerin (Amerika, Almanya, İngiltere, Fransa vs.) diğer ülkelere bunun tam zıttı olan neoklasik politikaları, yani serbest piyasayı, özelleştirmeleri, devlet müdahalesinin en aza indirilmesini, fikri mülkiyet haklarının küresel olarak çok sıkı bir şekilde ve uzun sürelerle korunmasını dayatmaları. Aslında bu dayatma kısmı bir iddiadan ziyade gerçek, zira bu ülkeler bunun için Chang'in kutsal olmayan üçlü olarak adlandırdığı ve görünüşte bağımsız olsa da aslında bu ülkeler tarafından yönlendirilen uluslararası organizasyonları (Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Bankası, IMF) aktif olarak hala kullanıyorlar. Chang bu iddiasını gelişmiş ülkelerin geçmişlerinde uyguladıkları serbest piyasa karşıtı politikaları ve özellikle de yakın dönemin en büyük ekonomik mucizelerinden biri olarak görünen kendi ülkesi Güney Kore'nin nasıl bu noktaya geldiğini anlatarak güçlendiriyor.
Kitabın ilk bölümleri biraz tekrar içeriyor, Chang uzun sayfalar boyunca serbest piyasadan bahsedince sürekli aynı şeyleri okuyormuşum gibi hissettim. Ama neyse ki sonradan kitabın ele aldığı politikalar çoğaldı. Yabancı yatırımlar, özelliştirmeler ve kamu girişimleri, başta patent olmak üzere fikri mülkiyet hakları ve düşük enflasyon politikası ayrı bölümlerde ayrıntılarıyla anlatılıyor. Gelişmiş ülkelerin daha önce bu konularda ne yaptıkları, şu an diğer ülkelere neyi dayattıkları ve bu dayatılan neoklasik politikaları uygulayan az gelişmiş ülkelerde işlerin nasıl kötü gittiği sayısal verilerle, kanıtlarla açıklanmış. Kitabın son bölümlerinde ise dayatılan politikalar başarısız olunca suçun atıldığı iki olgunun, yolsuzluğun ve kültürel farkların, ekonomik başarısızlıkta düşünüldüğü kadar etkili olmadığını açıklıyor yazar. Bu bölümlerde Chang'in her şeyi örnekler üzerinden ve çoğu zaman da hikayeleştirerek anlatmasını çok sevdim, normalde anlamayacağım birçok şeyi kolaylıkla kavrayabildim bu sayede.
Sanayileşmenin Gizli Tarihi okuduğuma mutlu olduğum bir kitap oldu. Kurgudışı bir kitabı, özellikle de iktisatla alakalı olanını böyle keyifle ve hızla okuyabileceğimi düşünmezdim. En başta da dediğim gibi iktisat bilgim epey zayıf. Ancak hali hazırda öğretim üyelerinin çoğu evrimci iktisat politikalarını savunan, dolayısıyla neoklasik iktisadın pek sevilmediği bir bölümde yüksek lisans yaptığım için bu konularda tamamen tarafsız olduğumu da söyleyemem. Bir de bu kitabı okumadan önce de gelişen ekonomilerde devlet müdahalesinin ve korumacı politikaların çok önemli olduğunu savunan biriydim, yani Chang'in yazdığı şeyler çoğunlukla mevcut fikirlerimi daha da güçlendirdi. Bu kitaba daha eleştirel yaklaşabilecek biri çok farklı şeyler de söyleyebilir. Kitabın bir diğer önemi de anlatılan birçok şeyi kendi ülkemizle rahatlıkla bağdaştırabilmemiz. Türkiye sadece iki dipnotta geçiyor, ancak Chang'in bahsettiği zararlı neoklasik politikaların nasıl sonuçlanabileceğini yıllardır yakından izliyormuşuz aslında. Bir de şöyle bir eleştirim olacak, Chang güzel bir şekilde gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisini yönlendiren diğer ülkelere karşı çıkmasını öneriyor ancak böyle bir durumda alınacak tepkinin büyüklüğünü ya da küresel bir aforoz etme olduğunda nasıl sonuçlanabileceğini pek göz önüne almıyor. Bu açıdan iyimser bir yaklaşımı var, o da önerilerinin ne kadar uygulanabilir olduğu konusunda biraz şüpheye düşürdü beni.
Çeviri iyi ancak editörlük sorunlu, epey bir yazım yanlışı var kitapta. Gerçi şu an baskısı da yok galiba, yeniden elden geçirilip daha düzgün bir editörlük ve kapakla tekrar karşımıza çıksa ne güzel olur. İktisatla ilgilenin ilgilenmeyin, yanlış ekonomi politikalarının nelere mal olabileceğini görmek ve neler yapılabileceği konusunda en azından beyin fırtınası yapmak istiyorsanız iyi bir bir kitap Sanayileşmenin Gizli Tarihi.
Kitabın adı İncildeki bir hikayeden geliyor. İsa peygamberin "Komşumuz kimdir?" sorusu üzerine anlattığı bir mesele göre vaktiyle bir gezgini dövüp, soyup yarı ölü şekilde yol kenarında bırakıyorlar. Gezginin yanından önce bir Yahudi rahip, sonra da bir Levi geçiyor ancak ikisi de gezgine yaklaşmıyorlar. Son olarak Yahudilerle birbirlerini pek sevmediği bilinen Samiriyelilerden biri oradan geçerken gezgini fark ediyor, durup adama yardım ediyor, yaralarını sarıyor. Buradan da Good Samaritan (İyi Samiriyeli) kalıbı çıkıyor ortaya. İşte Ha-Joon Chang de komşularına serbest piyasayı, neoklasik ekonomi politikalarını öneren, hatta dayatan günümüzün gelişmiş ülkelerini Kötü Samiriyeliler olarak adlandırıyor.
Chang'in iddiası şu anki hallerine korumacı ve sürekli devlet müdahalesi içeren politikalarla gelen bu gelişmiş ülkelerin (Amerika, Almanya, İngiltere, Fransa vs.) diğer ülkelere bunun tam zıttı olan neoklasik politikaları, yani serbest piyasayı, özelleştirmeleri, devlet müdahalesinin en aza indirilmesini, fikri mülkiyet haklarının küresel olarak çok sıkı bir şekilde ve uzun sürelerle korunmasını dayatmaları. Aslında bu dayatma kısmı bir iddiadan ziyade gerçek, zira bu ülkeler bunun için Chang'in kutsal olmayan üçlü olarak adlandırdığı ve görünüşte bağımsız olsa da aslında bu ülkeler tarafından yönlendirilen uluslararası organizasyonları (Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Bankası, IMF) aktif olarak hala kullanıyorlar. Chang bu iddiasını gelişmiş ülkelerin geçmişlerinde uyguladıkları serbest piyasa karşıtı politikaları ve özellikle de yakın dönemin en büyük ekonomik mucizelerinden biri olarak görünen kendi ülkesi Güney Kore'nin nasıl bu noktaya geldiğini anlatarak güçlendiriyor.
Kitabın ilk bölümleri biraz tekrar içeriyor, Chang uzun sayfalar boyunca serbest piyasadan bahsedince sürekli aynı şeyleri okuyormuşum gibi hissettim. Ama neyse ki sonradan kitabın ele aldığı politikalar çoğaldı. Yabancı yatırımlar, özelliştirmeler ve kamu girişimleri, başta patent olmak üzere fikri mülkiyet hakları ve düşük enflasyon politikası ayrı bölümlerde ayrıntılarıyla anlatılıyor. Gelişmiş ülkelerin daha önce bu konularda ne yaptıkları, şu an diğer ülkelere neyi dayattıkları ve bu dayatılan neoklasik politikaları uygulayan az gelişmiş ülkelerde işlerin nasıl kötü gittiği sayısal verilerle, kanıtlarla açıklanmış. Kitabın son bölümlerinde ise dayatılan politikalar başarısız olunca suçun atıldığı iki olgunun, yolsuzluğun ve kültürel farkların, ekonomik başarısızlıkta düşünüldüğü kadar etkili olmadığını açıklıyor yazar. Bu bölümlerde Chang'in her şeyi örnekler üzerinden ve çoğu zaman da hikayeleştirerek anlatmasını çok sevdim, normalde anlamayacağım birçok şeyi kolaylıkla kavrayabildim bu sayede.
Sanayileşmenin Gizli Tarihi okuduğuma mutlu olduğum bir kitap oldu. Kurgudışı bir kitabı, özellikle de iktisatla alakalı olanını böyle keyifle ve hızla okuyabileceğimi düşünmezdim. En başta da dediğim gibi iktisat bilgim epey zayıf. Ancak hali hazırda öğretim üyelerinin çoğu evrimci iktisat politikalarını savunan, dolayısıyla neoklasik iktisadın pek sevilmediği bir bölümde yüksek lisans yaptığım için bu konularda tamamen tarafsız olduğumu da söyleyemem. Bir de bu kitabı okumadan önce de gelişen ekonomilerde devlet müdahalesinin ve korumacı politikaların çok önemli olduğunu savunan biriydim, yani Chang'in yazdığı şeyler çoğunlukla mevcut fikirlerimi daha da güçlendirdi. Bu kitaba daha eleştirel yaklaşabilecek biri çok farklı şeyler de söyleyebilir. Kitabın bir diğer önemi de anlatılan birçok şeyi kendi ülkemizle rahatlıkla bağdaştırabilmemiz. Türkiye sadece iki dipnotta geçiyor, ancak Chang'in bahsettiği zararlı neoklasik politikaların nasıl sonuçlanabileceğini yıllardır yakından izliyormuşuz aslında. Bir de şöyle bir eleştirim olacak, Chang güzel bir şekilde gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisini yönlendiren diğer ülkelere karşı çıkmasını öneriyor ancak böyle bir durumda alınacak tepkinin büyüklüğünü ya da küresel bir aforoz etme olduğunda nasıl sonuçlanabileceğini pek göz önüne almıyor. Bu açıdan iyimser bir yaklaşımı var, o da önerilerinin ne kadar uygulanabilir olduğu konusunda biraz şüpheye düşürdü beni.
Çeviri iyi ancak editörlük sorunlu, epey bir yazım yanlışı var kitapta. Gerçi şu an baskısı da yok galiba, yeniden elden geçirilip daha düzgün bir editörlük ve kapakla tekrar karşımıza çıksa ne güzel olur. İktisatla ilgilenin ilgilenmeyin, yanlış ekonomi politikalarının nelere mal olabileceğini görmek ve neler yapılabileceği konusunda en azından beyin fırtınası yapmak istiyorsanız iyi bir bir kitap Sanayileşmenin Gizli Tarihi.