A review by zidaneabdollahi
بهشت by Dante Alighieri

5.0

و این کار عشق بود که خورشید و دیگر اختران را در گردش دارد.
آخرین شعر دانته در کمدیش



آخرین جلد کمدی الهی، اثری بسیار متفاوت با دو جلد قبلیست؛ حاوی مباحث دشوار، زبانی ثقیل و مملو از استعارات پیچیده و سرشار از مفاهیم عرفانی. شاید مهمترین علت شهرت و احترام این جلد در غرب، نادر بودن چنین نوشته‌هایی در ادبیات آنهاست (برخلاف ادبیات شرق و ادبیات پارسی). در مقدمۀ طولانی، لازم و غنیِ مترجم نیز به این اشاره شده (حتی اثر با منطق‌الطیر عطار نیز مقایسه می‌شود)، به گونه‌ای که تقریباً برای جزء‌جزءِ سرودهای این کتاب، می‌توان نمونه‌ای مشابه از اشعار شعرای بزرگ پارسی یافت و مترجم نیز در مقدمه‌ها و حواشی به‌خوبی به آنها اشاره کرده است.
بنابراین کتاب دیگر تنها سفرِ بدیع و جذاب قهرمانِ داستان به طبقات بهشت نیست، بلکه حاوی سروده های عرفانی و فلسفیست (با تمِ مسیحیت) که سعی می‌کند مسائلی چون جبر و اختیار، ایمان، عشق، یگانگی خداوند و ... را بررسی کند.
اگر نگاهی کلی به سه مجموعۀ کمدی دانته بیندازیم، به گمانم می‌توان گفت دوزخ و برزخ پوستۀ اثر و بهشت، هستۀ آنهاست. خواننده در بسیاری از سروده‌های «بهشت» تنها با مفهوم سروکار دارد، نه روایت داستان. در این کتاب از توصیفات محیط خبری نیست؛ دیگر دانته نمی‌داند چگونه مسیر خود را طی می‌کند و تنها با اشارۀ راهنمایش متوجه می‌شود به طبقه‌ای بالاتر صعود کرده‌اند. اشخاص تنها فروغی هستند که تا آن هنگام که خودشان، خود را معرفی ننمایند، شناخته نمی‌شوند و گذر زمان نیز حس نمی‌شود؛ پس تمام اشعاری که در دو کتاب قبلی دربارۀ چنین مطالبی سروده شدند، در «بهشت» جای خود را به سرودهای عرفانی، دینی و فلسفی داده‌اند. این تغییر در محتوا و نگارش اثر، موجب شده که فهم اثر بسیار دشوارتر شود (به گونه‌ای که مجبور شوم دو مرتبه کتاب را بخوانم) و از سوی دیگر نیز با فهم سروده‌ها خواننده متوجه می‌شود که اشعار چه‌اندازه زیباتر و دلنشین‌تر هستند(در مقایسه‌ای کلی با دو کتاب قبلی).
بیش از نصفِ حجم کتاب، شاملِ حواشی، توضیحات و مقدمات مترجم می‌شود که ضروری‌اند و به گمانم بدون آنها کتاب آنطور که باید و شاید فهم نمی‌شود. مترجم عزیز با حوصلۀ هر چه تمام‌تر هر آنچه که ممکن بوده برای یک خواننده سؤال شود را توضیح داده و این توضیحات (که چکیده‌ای از چندین تفسیر مشهور جهانی‌اند) خود بیش از اثر به خواننده اطلاعات می‌دهند. گفتۀ من فقط دربارۀ این جلد کمدی الهی نیست، بلکه در هر سه جلد این مسئله مشهود است، اما خب مانند نویسنده، اوج کار مترجم نیز در همین جلد آشکار می‌شود.